Пайғамбарымыз салаллаһу ғалайһи уәссәлләмнің хадис шарифінде айтыпты: «мән лә хаяһүн уәлә иманун ләһу» деп, яғни кімнің ұяты жоқ болса, оның иманы да жоқ деген. Біздің қазақтың өзінің мақалы да бар: «ұят кімде болса, иман сонда» деген. Енді бұл сөзден білінді: ұят өзі иманның бір мүшесі екен. Олай болғанда білмек керек, ұят өзі қандай нәрсе? Бір ұят бар - надандықтың ұяты, жас бала сөз айтудан ұялған секілді, жақсы адамның алдына жазықсыз-ақ әншейін барып жолығысудан ұялған секілді. Не шариғатқа теріс, не ақылға теріс жазығы жоқ болса да, надандықтан бойын керістендіріп, шешілмегендік қылып, ұялмас нәрседен ұялған мұндай ұят шын ұялу емес - ақымақтық, жамандық.
Шын ұят сондай нәрсе, шариғатқа теріс, я ақылға теріс, я абиұрлы бойға теріс бір іс себепті болады. Мұндай ұят екі түрлі болады. Біреуі - ондай қылық өзіңнен шықпай-ақ, бір бөтен адамнан шыққанын көргенде, сен ұялып кетесің. Мұның себебі сол ұят істі қылған адамды есіркегендіктен болады. «Япырым-ай, мына байғұсқа не болады, енді мұның өзі не болады» дегендей, бір нәрсе іштен рахым секілді болып келіп, өзіңді қысып, қызартып кетеді. Біреуі сондай ұят, шариғатқа теріс, я ақылға, я абиұрлы бойға теріс, я адамшылыққа кесел қылық, қатеден яки нәпсіге еріп ғапылдықтан өз бойыңнан шыққандығынан болады. Мұндай ұят қылық қылғандығыңды бөтен кісі білмесе де, өз ақылың, өз нысабың өзіңді сөккен соң, іштен ұят келіп, өзіңе жаза тарттырады. Кірерге жер таба алмай, кісі бетіне қарай алмай, бір түрлі қысымға түсесің. Мұндай ұяты күшті адамдар ұйқыдан, тамақтан қалатұғыны да бар, хатта өзін-өзі өлтіретұғын кісілер де болады. Ұят деген - адамның өз бойындағы адамшылығы, иттігіңді ішіңнен өз мойныңа салып, сөгіс қылған қысымның аты. Ол уақытта тілге сөз де түспейді, көңілге ой да түспейді. Көзіңнің жасын, мұрныңның суын сүртіп алуға да қолың тимейді, бір ит боласың. Көзің кісі бетіне қарамақ түгіл, ешнәрсені көрмейді. Мұндайлыққа жетіп ұялған адамға өкпесі бар кісі кешпесе, яки оның үстіне тағы аямай өртендіріп сөз айтқан кісінің өзінің де адамшылығы жоқ десе болар.
Осы күнде менің көрген кісілерім ұялмақ түгіл, қызармайды да. «Ол істен мен ұятты болдым дедім ғой, енді нең бар?» дейді. Я болмаса «Жә, жә, оған мен-ақ ұятты болайын, сен өзің де сүйтіп пе едің?» дейді. Немесе «пәленше де, түгенше де тірі жүр ғой, пәлен қылған, түген қылған, менікі оның қасында несі сөз, пәлендей, түгендей мәнісі бар емес пе еді?» деп, ұялтамын десең, жап-жай отырып дауын сабап отырады. Осыны ұялған кісі дей The Prophet (peace and blessings of Allaah be upon him) said in a hadeeth: “I am la hayahun wa'l-imanun lahu,” meaning that whoever is not ashamed has no faith. There is a Kazakh proverb: "Whoever has shame, has faith". Now it is clear that shame is a part of faith. If so, what is shame? There is one shame - the shame of ignorance, as if a child is ashamed to speak, as if ashamed to go and meet a good person innocently. Such a shame, which is not against the Shari'ah or against the intellect, but is ashamed of ignorance, indecision, and shamelessness, is not true shame - stupidity, evil.
True shame is caused by something that is against the Shari'ah, or against reason, or against conscience. There are two kinds of such shame. One is that you are embarrassed when you see someone else do it for you. This is because the person who committed the shameful act is intoxicated. As the saying goes, "Half-moon, what's the matter with this wretch, what's the matter with him now?" Something comes out of nowhere, squeezing and blushing. One of them is that it is shameful, it is against the Shari'ah, it is against the mind, it is against the conscience, it is against humanity, it is due to a mistake, or it is due to lust. Even if no one else knows that you have done such a shameful thing, your own mind, your own destiny, will insult you and punish you. You can't find a place to enter, you can't look at a person's face, you are under the same pressure. There are people who are so shy that they can't sleep or eat, and there are people who commit suicide. Shame is the human nature of a person, the name of the pressure to put your dog on your neck and reprimand him. At that time there will be no words, no thoughts. You can't even wipe the tears from your eyes and nose, you will be a dog. Your eyes do not see anything, not even look at a person's face. A person who is embarrassed by such a situation may not be forgiven by someone who has a lung, or he may be said to be inhumane even if he speaks harshly.
People I see today are not only ashamed, they do not blush. "I said I was embarrassed by that, so what's next?" says. Or, "Oh, oh, I'm ashamed of him, did you do it yourself?" says. Or, "He's alive, he's alive, he's alive, he's alive, he's alive, he's alive, he's alive, he's alive, he's alive, he's alive, he's alive, he's alive, he's alive." If you want to embarrass him, he just beats you up. Shame on you Смотрите также: | |
